Οι μεταμοσχεύσεις οργάνων από χοίρους σε ανθρώπους, γνωστές ως ξενομεταμοσχεύσεις, ενδέχεται στο μέλλον όχι μόνο να καλύψουν τη χρόνια έλλειψη ανθρώπινων μοσχευμάτων, αλλά ακόμη και να ξεπεράσουν σε αποτελεσματικότητα τα ανθρώπινα όργανα. Αυτό υποστηρίζει ο δρ Ρόμπερτ Μοντγκόμερι, διευθυντής του Transplant Institute του NYU Langone και επικεφαλής κλινικής δοκιμής μεταμόσχευσης νεφρών από γενετικά τροποποιημένα γουρούνια σε ασθενείς.
Όπως αποκάλυψε, η πρώτη μεταμόσχευση στο πλαίσιο της δοκιμής έχει ήδη πραγματοποιηθεί, ενώ ακόμη μία αναμένεται τον Ιανουάριο. Στο αρχικό στάδιο, έξι ασθενείς θα λάβουν νεφρούς από γουρούνια που έχουν υποστεί γενετική επεξεργασία σε δέκα σημεία, ώστε να μειωθεί σημαντικά ο κίνδυνος απόρριψης από τον ανθρώπινο οργανισμό. Εφόσον δοθεί το «πράσινο φως» από τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), η μελέτη προβλέπεται να επεκταθεί σε ακόμη 44 μεταμοσχεύσεις.
Στόχος της ξενομεταμόσχευσης είναι να αντιμετωπιστεί η τεράστια έλλειψη ανθρώπινων οργάνων. Σύμφωνα με το NHS Blood and Transplant, μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο περισσότεροι από 12.000 άνθρωποι έχουν πεθάνει ή έχουν αφαιρεθεί από τις λίστες αναμονής την τελευταία δεκαετία, χωρίς να προλάβουν να λάβουν μόσχευμα.
Οι συμμετέχοντες στη νέα δοκιμή είτε δεν είναι κατάλληλοι για μεταμόσχευση ανθρώπινου νεφρού είτε βρίσκονται σε λίστα αναμονής, αλλά εκτιμάται ότι είναι πιο πιθανό να πεθάνουν ή να παραμείνουν χωρίς μεταμόσχευση τα επόμενα πέντε χρόνια, παρά να βρουν συμβατό ανθρώπινο όργανο.
«Η αλήθεια είναι ότι δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξει επαρκής αριθμός ανθρώπινων οργάνων», δήλωσε ο Μοντγκόμερι στον Guardian.
Η άποψή του βασίζεται και σε προσωπική εμπειρία. Εκτός από πρωτοπόρος χειρουργός και ένας από τους πιο επιδραστικούς ανθρώπους του 2025 σύμφωνα με το περιοδικό Time, πάσχει από κληρονομική διατατική μυοκαρδιοπάθεια, την ίδια πάθηση που κόστισε τη ζωή στον πατέρα και τον αδελφό του. Μετά από επτά καρδιακές ανακοπές –μία εκ των οποίων τον οδήγησε σε κώμα για έναν μήνα– υποβλήθηκε ο ίδιος σε μεταμόσχευση καρδιάς το 2018.
«Όλοι γνωρίζουν ότι υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στην κατανομή των οργάνων λόγω της έλλειψης. Αν δεν έχεις όμως βρεθεί στη θέση κάποιου που περιμένει μεταμόσχευση, δεν μπορείς να καταλάβεις πόσο μικρές είναι οι πιθανότητες να προλάβεις εγκαίρως», σημειώνει.
Ο Μοντγκόμερι έχει συμβάλει καθοριστικά και σε άλλες καινοτόμες πρακτικές για την αύξηση των διαθέσιμων ανθρώπινων οργάνων, όπως οι «αλυσιδωτές» μεταμοσχεύσεις νεφρών μεταξύ ασύμβατων δωρητών και ληπτών. Παράλληλα, υπήρξε από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν όργανα από δότες με ηπατίτιδα C, θεραπεύοντας στη συνέχεια τους λήπτες – ενώ ο ίδιος δέχθηκε καρδιά θετική στον ιό για τη δική του μεταμόσχευση.
Ωστόσο, όπως τονίζει, οι λύσεις αυτές δεν επαρκούν. «Μετά από μια ολόκληρη καριέρα προσπαθειών να αυξήσουμε σταδιακά τα ανθρώπινα όργανα, συνειδητοποίησα ότι η πρόοδος δεν ήταν ουσιαστική. Κάθε μικρό βήμα ακυρωνόταν από τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων στις λίστες αναμονής», αναφέρει.
Αν και η ιδέα της ξενομεταμόσχευσης υπάρχει εδώ και δεκαετίες, ο ίδιος επισημαίνει ότι οι πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις –και κυρίως η δυνατότητα γενετικής τροποποίησης των γουρουνιών– άλλαξαν τα δεδομένα. «Για χρόνια λέγαμε ότι είναι “προ των πυλών”, αλλά οι πύλες δεν άνοιγαν ποτέ. Τώρα, όμως, βρισκόμαστε πραγματικά εκεί», λέει.
Το 2021, ο Μοντγκόμερι πραγματοποίησε την πρώτη παγκοσμίως μεταμόσχευση γενετικά τροποποιημένου οργάνου από γουρούνι σε άνθρωπο. Αν και ο λήπτης ήταν εγκεφαλικά νεκρός, το πείραμα απέδειξε ότι το όργανο δεν απορρίφθηκε άμεσα, προσφέροντας κρίσιμα δεδομένα ασφάλειας για τις μετέπειτα δοκιμές σε ζώντες ασθενείς.
Σύμφωνα με τον ίδιο, στο μέλλον τα όργανα από χοίρους μπορεί ακόμη και να υπερτερούν των ανθρώπινων. «Θα μπορούσαν να γίνουν καλύτερα, γιατί μπορούμε να τα βελτιώνουμε συνεχώς με γενετικές παρεμβάσεις – κάτι που δεν μπορείς να κάνεις με ένα ανθρώπινο όργανο», εξηγεί.
Παρότι οι ξενομεταμοσχεύσεις βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, δύο ασθενείς που έχουν λάβει νεφρούς από χοίρους παραμένουν ζωντανοί με λειτουργικά μοσχεύματα. Ο ίδιος θεωρεί ότι οι νεφροί και οι καρδιές είναι τα πιο υποσχόμενα όργανα, ενώ οι μεταμοσχεύσεις πνευμόνων και ήπατος παραμένουν πιο σύνθετες.
Ο Μοντγκόμερι δηλώνει, τέλος, ότι δεν θα δίσταζε να δεχθεί ο ίδιος μια καρδιά από γουρούνι στο μέλλον. «Αν χρειαστεί ξανά και είμαι σε καλή κατάσταση, σίγουρα θα το σκεφτόμουν. Έχω παιδιά με την ίδια γενετική νόσο και θέλω να έχουν περισσότερες επιλογές από όσες είχε ο πατέρας μου, ο αδελφός μου ή εγώ», καταλήγει.
