Αντί προλόγου
Ο Ολύμπιος Παπαδημητρίου βρίσκεται στη θέση του Γενικού Διευθυντή της Novo Nordisk Ελλάς, τα τελευταία 16 χρόνια.
Άρχισε τη σταδιοδρομία του στον χώρο του φαρμάκου το 1990, σαν επιστημονικός συνεργάτης στην εταιρεία Wyeth, με έδρα τη Θεσσαλονίκη.
Λίγους μήνες αργότερα μετακινήθηκε στη Schering AG Berlin, που σήμερα έχει απορροφηθεί από την εταιρεία Bayer.
Εκεί είχε διάφορες αρμοδιότητες ως επιστημονικός συνεργάτης αρχικά, και ως υπεύθυνος κανονιστικών υποθέσεων και υπεύθυνος προϊόντων αργότερα, γεγονός που τον οδήγησε να μεταφέρει την έδρα του στην Αθήνα.
Στο δυναμικό της Novo Nordisk Ελλάς εντάχθηκε ως επιστημονικός συνεργάτης, αφού μετοίκησε στη Θεσσαλονίκη για προσωπικούς λόγους.
Ωστόσο 6 χρόνια αργότερα επανήλθε στην Αθήνα αφού μετακινήθηκε στο τμήμα marketing του διαβήτη.
Εργάζεται πλέον για περισσότερα από 24 συναπτά έτη στη Novo Nordisk.
Έχει διατελέσει μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ), ενώ από τον Μάρτιο του 2018 βρίσκεται στη θέση του προέδρου του ΣΦΕΕ.
Ο Ολύμπιος Παπαδημητρίου είναι απόφοιτος της Γερμανικής Σχολής Θεσσαλονίκης και του τμήματος Χημείας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.
Έχει παρακολουθήσει το Young Manager’s Program στο INSEAD, ενώ μιλά την Αγγλική και τη Γερμανική γλώσσα.
Η συνέντευξη
1. Κύριε Παπαδημητρίου, ποιος ο ρόλος του ΣΦΕΕ και η συμβολή του στην προαγωγή της Δημόσιας Υγείας;
«Ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) ιδρύθηκε το 1982 και εργάζεται για την προώθηση θέσεων που προάγουν το κοινό συμφέρον των ασθενών, των φαρμακευτικών επιχειρήσεων και των εργαζομένων σε αυτές.
Από το 1983 είναι μέλος της EFPIA (Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων & Συνδέσμων), η οποία αποτελεί τη φωνή της φαρμακοβιομηχανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τον Οκτώβριο του 2021, ο ΣΦΕΕ έγινε μέλος της IFPMA (Διεθνούς Ομοσπονδίας Βιομηχανίας Φαρμάκου & Συνδέσμων), του φορέα εκπροσώπησης φαρμακευτικών επιχειρήσεων και συνδέσμων με ερευνητική δραστηριότητα σε όλο τον κόσμο.
Ο ΣΦΕΕ εκπροσωπεί περισσότερο από το 95% της αγοράς φαρμάκου που δραστηριοποιείται στη χώρα μας.
Αντιπροσωπεύει έναν από τους πιο καινοτόμους, παραγωγικούς και εξωστρεφείς κλάδους της εθνικής οικονομίας.
Οι 59 εταιρείες μέλη του -17 ελληνικές και 42 διεθνείς- επενδύουν διαρκώς στη δημιουργία αποτελεσματικών φαρμάκων και θεραπειών, για να διασφαλίσουν το δικαίωμα όλων στην υγεία και μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
Τα τελευταία σαράντα (40) χρόνια με τις πρωτοβουλίες, τις προτάσεις και τις παρεμβάσεις του στο δημόσιο διάλογο ο ΣΦΕΕ έχει αναδειχθεί σε ισότιμο και αξιόπιστο συνομιλητή της Πολιτείας.
Διαβουλεύεται και συμμετέχει στη φαρμακευτική πολιτική με λύσεις, στοιχεία και τεκμηρίωση.
Μέσω της διαμόρφωσης και της υποστήριξης ισχυρών και τεκμηριωμένων θέσεων συμβάλλει αποφασιστικά στην προαγωγή της δημόσιας υγείας».
2. Τι κάνει ο ΣΦΕΕ για την ενημέρωση του κοινού για τις ασθένειες και τις θεραπείες;
«Ο φαρμακευτικός κλάδος υποστηρίζει και περιφρουρεί τη δημόσια υγεία.
Οι συνεχείς δράσεις προσέγγισης του συνόλου της ελληνικής κοινωνίας και η ανάληψη πρωτοβουλιών με γνώμονα τις ανάγκες αυτής αποτελεί τόσο για τον ΣΦΕΕ, αλλά κυρίως για τις εταιρίες – μέλη του ξεχωριστά, βασική στόχευση στο σχεδιασμό στρατηγικής.
Βασική αποστολή των φαρμακευτικών εταιριών – μελών του ΣΦΕΕ είναι να προσφέρουν ποιοτικά φάρμακα στον Έλληνα ασθενή, με στόχο τη θεραπεία, αλλά και την πρόληψη διαφόρων νοσημάτων και κατ’ επέκταση τη βελτίωση της ποιότητας και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής του.
Στο πλαίσιο αυτό, τόσο ο ΣΦΕΕ όσο και οι εταιρίες-μέλη του υλοποιούν σειρά πρωτοβουλιών και εκστρατειών ενημέρωσης του κοινού για την πρόληψη και αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών συχνά με τη συνεργασία και επιστημονικών εταιριών αλλά και συλλόγων ασθενών.
Η σταθερή υποστήριξη του συστήματος υγείας παραμένει στόχος που επιτυγχάνεται, παρά τις πολλές περικοπές, την υπερφορολόγηση των εταιριών και τις αυξανόμενες δυσλειτουργίες που επηρεάζουν την αγορά.
Οι εταιρίες – μέλη του ΣΦΕΕ συμβάλλουν έμπρακτα στις ανάγκες τις κοινωνίας.
Αποτελούν υπόδειγμα για τη στήριξη της κοινωνίας σε καιρούς κρίσεων, όπως κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.
Επιπλέον, στηρίζουν διάφορες πρωτοβουλίες που στόχο έχουν την παροχή δωρεάν φαρμάκων σε ανασφάλιστους, άπορους και γενικότερα τις ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες που αντιμετωπίζουν σημαντικό πρόβλημα στην εξασφάλιση της φαρμακευτικής τους αγωγής.
Από το 2016 ο ΣΦΕΕ συνεργάζεται με τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και καλύπτει ιατροφαρμακευτικές ανάγκες σε δομές ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων και παιδιών πανελλαδικά και ειδικά σε ακριτικές περιοχές.
Τέλος, ο ΣΦΕΕ και οι εταιρίες-μέλη του επιδιώκουν να λειτουργούν με τρόπο ηθικά υπεύθυνο και συμβάλλουν έμπρακτα στην αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων μέσω των πολυάριθμων προγραμμάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης που αναπτύσσουν, αποδεικνύοντας την αφοσίωσή τους στον άνθρωπο και τις ανάγκες του».
3. Που οφείλεται το φαινόμενο της έλλειψης φαρμάκων στα κοινοτικά φαρμακεία και ποιες οι προτεινόμενες λύσεις (συμβολή του ΣΦΕΕ);
«Οι ελλείψεις φαρμάκων στα φαρμακεία κοινότητας οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στο ότι λόγω της χαμηλής τιμής κυρίως των πρωτοτύπων φαρμάκων στην Ελλάδα, αυτά είναι πολύ ελκυστικά για εξαγωγή σε άλλες χώρες όπου η τιμή τους είναι πολύ υψηλότερη.
Για παράδειγμα, ένα φάρμακο που στη Γερμανία ή σε κάποια άλλη χώρα της Κεντρικής ή της Βόρειας Ευρώπης μπορεί να έχει €4 ανά ελάχιστη ποσότητα δόσης, στη χώρα μας έχει ακόμη και λιγότερο από €1.
Κάποιοι λοιπόν που δραστηριοποιούνται στην αλυσίδα διανομής του φαρμάκου επιλέγουν να εξάγουν (παράλληλες εξαγωγές) φάρμακα π.χ. στη Γερμανία, την Αυστρία κ.λπ. μη προτεραιοποιώντας την τροφοδοσία της τοπικής αγοράς.
Από εκεί και πέρα θα πρέπει, επίσης, να σημειώσουμε ότι λόγω συνθηκών (COVID-19, ενεργειακή κρίση, αύξηση τιμών σε πρώτες ύλες κοκ) είναι πιθανόν να υπάρχουν ελλείψεις και σε διάφορα υλικά ή πρώτες ύλες που επηρεάζουν την παραγωγή.
Οι φαρμακευτικές εταιρίες, όμως, έχουν την υποχρέωση να ενημερώνουν τον ΕΟΦ σχετικά με επικείμενες ελλείψεις λόγω αυτών των προβλημάτων.
Αυτό που πρέπει να γίνει, και ο ΣΦΕΕ το έχει τονίσει ήδη από τον περασμένο Ιούλιο στο Υπουργείο αποστέλλοντας μάλιστα και τις προτάσεις του, είναι διαφάνεια σε όλη την αλυσίδα διακίνησης του φαρμάκου, με ελέγχους από την εποπτική Αρχή, δηλαδή τον ΕΟΦ.
Όπως οι φαρμακευτικές εταιρίες από το Μάιο του 2016 αποστέλλουν σε καθημερινή βάση τις πωλήσεις τους ανά προϊόν, ανά πελάτη έτσι θα πρέπει να κάνουν και οι υπόλοιποι στην αλυσίδα διακίνησης.
Πρώτα και πάνω από όλα πρέπει να διασφαλίζεται η επάρκεια των φαρμάκων για τους Έλληνες ασθενείς!».
4. Πως επηρεάζει το σημερινό (κλειστό) σύστημα προϋπολογισμού υγείας την ποιότητα εξυπηρέτησης των Ελλήνων ασθενών;
«H συνολική δημόσια δαπάνη για φάρμακα τα τελευταία 10 χρόνια -ακόμη και στην post COVID-19 εποχή- κινείται περίπου στα ίδια επίπεδα, λίγο πιο πάνω από 2,5 δις ευρώ, ενώ η συνολική φαρμακευτική δαπάνη αυξάνεται μόνο για φέτος συνολικά με ποσοστό 8% – στα ιδιωτικά φαρμακεία με 6,3% (στοιχεία IQVIA) και στα Νοσοκομεία με 12,5% – έναντι πέρσι.
Αλλά η Πολιτεία δεν χρηματοδοτεί αντίστοιχα τη δημόσια δαπάνη για το φάρμακο!
Αντίθετα η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη όλα τα τελευταία χρόνια οριοθετείται από μη ρεαλιστικούς προϋπολογισμούς και ως αποτέλεσμα αυτού η Ελλάδα υστερεί σημαντικά στη δημόσια κατά κεφαλή νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη, κατά -52% και -63% έναντι της Νότιας Ευρώπης (ΝΕ) και της Δυτικής Ευρώπης (ΔΕ) αντίστοιχα.
Σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, όπως είναι τα Δημόσια νοσοκομεία, αυτό είναι προφανές δείγμα ελλιπούς χρηματοδότησης και ελέγχου.
Στα νοσοκομεία, ένα απόλυτα ρυθμισμένο περιβάλλον όπου δεν δικαιολογείται η υπέρβαση, η φαρμακοβιομηχανία δίνει το 1 στα 2 φάρμακα δωρεάν!
Παράλληλα, η Πολιτεία αδυνατεί ή δεν επιθυμεί (…) να ελέγξει το μείγμα της συνταγογράφησης, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένη δαπάνη.
Ως συνέπεια της συνεχούς υποχρηματοδότησης της δαπάνης και του πλημμελούς ελέγχου των πρακτικών συνταγογράφησης, παρουσιάζεται η ανεξέλεγκτη υπέρβασή της, την οποία επωμίζονται αφενός οι φαρμακευτικές εταιρίες μέσω της υποχρεωτικής υπερφορολόγησής τους, ύψους €1,8 δις, (clawback και rebates που ξεπερνούν κατά περίπτωση ακόμη και το 70% των πωλήσεων τους) και αφετέρου οι ασθενείς με την αυξημένη συμμετοχή τους.
Για έναν ασθενή με σοβαρή και απειλητική για τη ζωή νόσο, όπως ογκολογικά νοσήματα, αυτοάνοσα νοσήματα, σκλήρυνση κατά πλάκας κ.α. το κράτος καλύπτει τη δαπάνη της φαρμακευτικής τους περίθαλψης μέχρι τα μέσα Απριλίου.
Από το σημείο αυτό και έως το τέλος του έτους, το κόστος των φαρμάκων καλύπτεται από τις φαρμακευτικές εταιρίες οι οποίες ουσιαστικά καλούνται να το παρέχουν δωρεάν για να μπορούν οι ασθενείς να λαμβάνουν τη θεραπεία τους.
Η λογική μιας τέτοιας πολιτικής είναι αδιέξοδη.
Οι φαρμακευτικές εταιρίες δεν μπορούν να αναλάβουν το ρόλο του κράτους στην αποζημίωση της φαρμακευτικής περίθαλψης.
Τελικός ζημιωμένος είναι ο ασθενής που θα κινδυνεύσει να στερηθεί την πρόσβαση σε θεραπείες που έχει ανάγκη και που μπορούν να σώσουν ζωές».
5. Ποιοι οι κίνδυνοι αν αυτό συνεχιστεί στο μέλλον και ποιες οι προτεινόμενες λύσεις (η θέση του ΣΦΕΕ);
«Οι κίνδυνοι είναι ορατοί και αφορούν τόσο στην αβέβαιη πλέον πρόσβαση των ασθενών σε νέες θεραπείες (ίσως και υπάρχουσες) όσο και στην απειλή της βιωσιμότητας των φαρμακευτικών εταιριών, με άμεσες συνέπειες στις επενδύσεις και την απασχόληση.
Η Κυβέρνηση επαναπαύεται στο γεγονός ότι δεν υπήρξε μέχρι τώρα απόσυρση από την αγορά, φαρμάκου ή φαρμάκων απαραίτητων για τη δημόσια υγεία (αν και δεν είναι λίγα τα φάρμακα καθιερωμένης χρήσης που έχουν εκλείψει τα τελευταία χρόνια) και δεν θέλει να κατανοήσει πως με την πολιτική των θηριωδών υποχρεωτικών επιστροφών εξαντλεί την αντοχή του κλάδου.
Αυτό που πρέπει να γίνει άμεσα είναι αφενός να υιοθετηθούν τα ψηφιακά εργαλεία που θα βοηθήσουν στον έλεγχο του μεγέθους και του μίγματος της ζήτησης, μέσω της ορθής εφαρμογής των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, τον ψηφιακό φάκελο ασθενή, τη διασύνδεση των εργαστηριακών εξετάσεων με την ηλεκτρονική συνταγογράφηση, την εισαγωγή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στα Νοσοκομεία και την εκτέλεση διαγωνισμών, και αφετέρου η σταδιακή αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης για το φάρμακο.
Βαδίζοντας παράλληλα σε αυτές τις δυο κατευθύνσεις, θα διασφαλίσουμε ένα βιώσιμο δημόσιο σύστημα υγείας με αναβαθμισμένη παροχή φροντίδας στους πολίτες, αλλά και πραγματική μείωση των υποχρεωτικών επιστροφών (clawback), ώστε να δοθεί η κατάλληλη ώθηση στις επιχειρήσεις για περισσότερες επενδύσεις».
6. Έχετε δηλώσει: «Θέμα χρόνου η Ελλάδα να «κλείσει την πόρτα» σε καινοτόμες θεραπείες». Μπορεί να έχουμε και αποχωρήσεις εταιριών από την Ελλάδα;
«Αναφορικά στις αποχωρήσεις εταιριών πιθανολογώ πως δεν θα έχουμε, αλλά βεβαίως αυτό είναι θέμα εμπορικής στρατηγικής κάθε εταιρίας και φυσικά εξαρτάται από το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, δηλαδή η υπερφορολόγηση…
Αλλά δυστυχώς όντως είναι θέμα χρόνου να κλείσει η Ελλάδα την πόρτα σε καινοτόμες θεραπείες…
Η επιστήμη έχει κάνει θαύματα τα τελευταία χρόνια, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ανικανοποίητες ανάγκες σε πολλές ασθένειες και για το λόγο αυτό συνεχίζουμε ακούραστα την έρευνα και ανάπτυξη για νέα σκευάσματα σε σημαντικές χρόνιες και σπάνιες ασθένειες, διαφόρους τύπους καρκίνου, ασθένειες του κεντρικού νευρικού συστήματος κοκ.
Σήμερα περισσότερα από 8.000 νέα μόρια βρίσκονται υπό ανάπτυξη παγκοσμίως και οι μελλοντικές θεραπευτικές επιλογές για πολλές ασθένειες υπόσχονται καλύτερες θεραπευτικές εκβάσεις με μεγαλύτερη ασφάλεια.
Από στοιχεία της πρόσφατης μελέτης της EFPIA/IQVIA, το 2021 πήραν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκου (ΕΜΑ) άδεια κυκλοφορίας στην αγορά 92 φάρμακα, εκ των οποίων τα 54 είναι νέες δραστικές ουσίες, δηλαδή, μια αύξηση 30% στον αριθμό νέων δραστικών ουσιών που εγκρίθηκαν το 2021 σε σχέση με το 2020.
Επιπλέον, η φαρμακευτική καινοτομία εκφράζεται -ήδη σε κάποιο βαθμό και θα είναι περισσότερο στο μέλλον- με γονιδιακές θεραπείες και προσωποποιημένες θεραπείες, οι οποίες θα αποτελέσουν πρόκληση για όλα τα συστήματα υγείας και ειδικά το δικό μας.
Θα πρέπει να μας απασχολήσει πώς θα δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις, ώστε να καταστεί διαθέσιμη αυτή η καινοτομία.
Η φαρμακευτική δαπάνη, όμως, που έχουμε δεν επαρκεί να καλύψει τις πραγματικές υπάρχουσες ανάγκες του πληθυσμού της χώρας μας.
Πόσο μάλλον να υιοθετήσει και να αποζημιώσει τις νέες θεραπείες που έρχονται…
Είναι απαραίτητη η σταδιακή βελτίωση της χρηματοδότησης του φαρμάκου, αλλά και η ορθολογική συνταγογράφηση των υπαρχουσών και των μελλοντικών θεραπειών».
Σύνοψη
1. «Βασική αποστολή των φαρμακευτικών εταιριών – μελών του ΣΦΕΕ είναι να προσφέρουν ποιοτικά φάρμακα στον Έλληνα ασθενή…»
2. «Πρώτα και πάνω από όλα πρέπει να διασφαλίζεται η επάρκεια των φαρμάκων για τους Έλληνες ασθενείς!»
3. «… η Πολιτεία δεν χρηματοδοτεί αντίστοιχα τη δημόσια δαπάνη για το φάρμακο!»
4. «Οι φαρμακευτικές εταιρίες δεν μπορούν να αναλάβουν το ρόλο του κράτους στην αποζημίωση της φαρμακευτικής περίθαλψης»
Γιάννης Κοντογεώργος, Δημοσιογράφος
