Η παρακίνηση των εργαζομένων αποτελεί ένα από τα πιο βασικά ζητήματα της διοίκησης ανθρωπίνων πόρων, αφού είναι στενά συνδεδεμένη με την ανθρώπινη συμπεριφορά και την απόδοση στο χώρο της εργασίας.
Κίνητρα και Παρακίνηση
Για να προσδιορίσετε τη στάση των υπαλλήλων ως προς την εργασία και τη δέσμευση τους σε αυτήν, καθοριστικό στοιχείο της έννοιας της παρακίνησης αποτελούν τα κίνητρα, όπως οι σταθερές χρηματικές αμοιβές (μισθός), τα οποία όμως παρόλο που αποτελούν απαραίτητο στοιχείο της εργασίας, δεν παρακινούν αρκετά.
Οι παράγοντες που παρακινούν και ενεργοποιούν για υψηλές επιδόσεις, είναι κυρίως στοιχεία που αφορούν την εσωτερική παρακίνηση (ψυχική ευχαρίστηση) του εργαζομένου.
Το ιδεώδες εσωτερικό κίνητρο είναι η ίδια η εργασία του ατόμου, δηλαδή το περιεχόμενο της εργασίας του, που πρέπει να τον ικανοποιεί και να του δημιουργεί αισθήματα αυτο-ολοκλήρωσης, αναγνώρισης και δημιουργικότητας.
Πολλοί φιλόσοφοι και ερευνητές έχουν ασχοληθεί με την ανθρώπινη συμπεριφορά, δηλαδή ποια είναι η δύναμη που ωθεί σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, όπως είναι η αύξηση της παραγωγικότητας στον εργασιακό τομέα, που μας ενδιαφέρει στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Τα συναισθήματα είναι ουσιαστικά αυτά που μας κινούν κα μας ωθούν προς επίτευξη των στόχων μας.
Είναι τα καύσιμα που μας ενεργοποιούν, ενώ τα κίνητρα με τη σειρά τους, είναι αυτά που διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα, που θα δώσουν μορφή στις πράξεις μας.
Τα μεγάλα έργα ξεκινούν από τα μεγάλα συναισθήματα.
Κίνητρα και Συμπεριφορές
Η απόδοση ενός υπαλλήλου εξαρτάται από τα κίνητρα που του δίνονται.
Τα κίνητρα μπορεί να είναι έμφυτα ή επίκτητα και διακρίνονται: σε φυσιολογικά, που αφορούν τις σωματικές και οργανικές λειτουργίες, σε βιολογικά, που αφορούν την επιβίωση και τη συντήρηση του ατόμου, και σε ψυχολογικά, που έχουν να κάνουν με την προσωπικότητα, και τις συναλλαγές του ατόμου με το περιβάλλον του.
Η εξέταση των κινήτρων των εργαζομένων αποκτά ισχυρή θέση στη μελέτη της συμπεριφοράς.
Με απλά λόγια η εξέταση της συμπεριφοράς, απόλυτα συνδεδεμένης με τα κίνητρα του ατόμου, είναι ένας από τους πιο βασικούς παράγοντες παρακίνησης εκ μέρους της ηγεσίας.
Η ηγεσία οφείλει λοιπόν να μελετά τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των υπαλλήλων, να καταγράφει το σύνολο των επιθυμιών τους, συνειδητών ή μη και να τις καλύπτει αναλόγως.
Θεωρίες Κινήτρων – Ιεράρχηση Αναγκών
Διάφοροι ερευνητές και μελέτες έχουν καταλήξει στην αναγνώριση τριών κατηγοριών κινήτρων ως θεμελιώδη.
Κίνητρα βασικών ή βιολογικών αναγκών, που αποσκοπούν να καλύψουν τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες επιβίωσης μέσω του σταθερού μισθού.
Ακολουθεί το κίνητρο που απορρέει από την αναζήτηση ερεθίσματος, για αναγνώριση, επιζήτηση ανταμοιβής – εσωτερικής
ή εξωτερικής, μέσω ανάθεσης ευθυνών – αρμοδιοτήτων.
Κίνητρα που απορρέουν από λογική επεξεργασία, δηλαδή από χρήση συστημάτων ανταμοιβής, όπως το BONUS, ή από την παρατήρηση άλλων ατόμων, μέσω ομαδικής συμμετοχής σε εργασία.
Υποκίνηση
Με τον όρο «υποκίνηση» ουσιαστικά αναφερόμαστε σε έναν τρόπο βελτίωσης της παραγωγικότητας, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι έχουν καλυφθεί οι
αναγκαιότητες του ανθρώπινου δυναμικού σε ποιοτική και ποσοτική επάρκεια, δηλαδή ικανότητες, δεξιότητες, γνώσεις, και μέσα.
Για την εφαρμογή μίας αποτελεσματικής υποκίνησης, επιδιώκεται η εναρμόνιση των στόχων της επιχείρησης με τους στόχους των εργαζομένων, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε εργαζομένου, καθώς και παραμέτρους του εξωτερικού περιβάλλοντος.
Με τον όρο «κίνητρα της εργασίας» εννοούμε τις συνθήκες που επηρεάζουν τη διέγερση, κατεύθυνση και διατήρηση των συμπεριφορών.
Είδη Υποκίνησης
Υπάρχουν τρία υποσυστήματα υποκίνησης που επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά: εσωτερική υποκίνηση, εξωτερική υποκίνηση και η μη υποκίνηση.
Παρότι και οι τρεις μορφές υποκίνησης συνυπάρχουν μέσα μας, κάτω από διαφορετικές συνθήκες, είναι δυνατό να εκφραστεί μία από αυτές σε μεγαλύτερο βαθμό.
Εσωτερική Υποκίνηση
Χαρακτηρίζεται από την «απόλαυση» μίας δραστηριότητας, ανεξάρτητα από εξωτερικούς παράγοντες.
Οι εργαζόμενοι που διακατέχονται από το είδος αυτό της υποκίνησης απαιτούν χαμηλότερο βαθμό επιτήρησης συγκριτικά με άλλους.
Η εσωτερική υποκίνηση σχετίζεται με μεγαλύτερη ενεργοποίηση σε μία προσπάθεια, μεγαλύτερη αντοχή στην επιδίωξη στόχων και υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης και δημιουργικότητας.
Εξωτερική Υποκίνηση
Η υποκίνηση αυτής της μορφής, δηλαδή «του μαστίγιου και του καρότου», μέσω δηλαδή του εκφοβισμού, εφαρμόζεται από managers σε πολλούς εργασιακούς χώρους.
Οδηγεί συχνά σε αισθήματα άγχους και πίεσης και έχει ενοχοποιηθεί για χαμηλότερο βαθμό απόδοσης και για κατάθλιψη.
Μη Υποκίνηση
Οι εργαζόμενοι που διακατέχονται από αίσθηση ματαιότητας ή αισθάνονται ανίκανοι να εκπληρώσουν μία συγκεκριμένη προσδοκία ή αποτυγχάνουν να διακρίνουν κάποια συνάφεια ανάμεσα σε μία δραστηριότητα και σε προσωπικά ενδιαφέροντα ή στόχους, θεωρείται ότι ανήκουν στην κατηγορία της μη υποκίνησης.
Η μη υποκίνηση οδηγεί σε ελάχιστη συμμόρφωση ή και σε πλήρη αποχή από μία δραστηριότητα.
Στο εργασιακό πεδίο, ο εργαζόμενος που βρίσκεται στην κατάσταση αυτή κάνει τα ελάχιστα απαραίτητα για να μην απολυθεί.
Τέλος να τονίσουμε ότι επιβράβευση δεν σημαίνει πάντα χρηματική ανταμοιβή.
Επιβράβευση είναι και το «μπράβο», το «ευχαριστώ» και η ενθάρρυνση, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας εργασίας.
