Προσαρμοζόμενο στη νέα πραγματικότητα που επιφύλασσε η παγκόσμια εξάπλωση του νέου κορωνοϊού και αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα των ημερών σε όλα τα επίπεδα, το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος διοργάνωσε την Παρασκευή, 10 Απριλίου 2020, Συζήτηση Στρογγύλης Τράπεζας με θέμα «Πανδημία COVID-19».
Στόχος της συζήτησης, όπως τον προσδιόρισε ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας -ACG, Πνευμονολόγος-Εντατικολόγος του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, τ. Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίων Αθηνών & Χάρβαρντ, κ. Παναγιώτης Μπεχράκης ήταν «ο εμπλουτισμός με επιστημονικά στοιχεία της διάχυτης γνώσης που ήδη υπάρχει στην κοινωνία, με την προσδοκία ότι η βαθύτερη κατανόηση του φαινομένου, θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του».
Ο Πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), κ. Παναγιώτης Αρκουμανέας απηύθυνε σύντομο χαιρετισμό.
«Από την πρώτη ημέρα ο ΕΟΔΥ βρίσκεται σε συνεργασία με παγκόσμιους φορείς υγείας για την αντιμετώπιση της πρωτοφανούς κρίσης για τη Δημόσια Υγεία.
Το προσωπικό του ΕΟΔΥ εργάζεται νυχθημερόν προκειμένου να γίνεται άμεσα ο εντοπισμός των νέων κρουσμάτων και των στενών επαφών τους, να δίνονται οι σωστές οδηγίες περιορισμού του ιού, ώστε η πολιτεία και οι συμπολίτες μας να έχουν τη σωστή εικόνα σε ότι αφορά στην εξάπλωση της πανδημίας και τα μέτρα προφύλαξης που πρέπει να λαμβάνονται.
Τα μέχρι στιγμής δεδομένα για τη χώρα μας είναι ικανοποιητικά και αισιόδοξα, σε σχέση με τις άλλες χώρες, λόγω της έγκαιρης λήψης μέτρων προφύλαξης. Το Σύστημα Υγείας μπορεί να ανταπεξέρχεται ικανοποιητικά».
Στη συνέχεια, έκανε λόγο για την τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης 10306 που δημιούργησε το Υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), μέσω της οποίας προσφέρεται κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη στους πολίτες που το έχουν ανάγκη.
Στο πάνελ οι καλεσμένοι, κορυφαίοι επιστήμονες στον τομέα τους, εξήγησαν τις πολυσύνθετες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ιατρική κοινότητα λόγω της εξάπλωσης του νέου κορωνοΐού.
Την πρώτη εισήγηση έκανε ο κ. Γεώργιος Σαρόγλου, Ομότιμος Καθηγητής Παθολογίας-Λοιμώξεων ΕΚΠΑ, ο οποίος εστίασε στην προέλευση του ιού και υπογράμμισε τη σχέση της πανδημίας με την παγκοσμιοποίηση και το ευρύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα:
«Η φύση έστειλε δύο προειδοποιήσεις, τις οποίες πιθανώς δεν αντιληφθήκαμε. Η μία προειδοποίηση ήταν το 2003 με τον SARS-CoV o οποίος εμφανίστηκε στην Κίνα.
Βρισκόταν σε νυχτερίδα, μεταπήδησε στην Άγρια Γαλή και μετά στον άνθρωπο. Δεν δημιουργήθηκε δυστυχώς κάποιο εμβόλιο για αυτό.
Δέκα χρόνια μετά ο MERS-CoV στη Μέση Ανατολή, ξεκίνησε πάλι από νυχτερίδα, μεταπήδησε στην καμήλα και μετά στον άνθρωπο.
Φτάνοντας τέλος στον σημερινό SARS-CoV-2 και τη νόσο COVID-19, που μας ήρθε από την επαρχία Wuhan της Κίνας, ανέφερε πως πρόκειται για πολυεστιακή λοίμωξη με προσβολή πολλαπλών οργάνων (πνευμονία, εγκεφαλίτιδα, μυοκαρδίτιδα, γαστρεντερίτιδα), ενώ σημαντικοί προδιαθεσικοί παράγοντες για δυσμενή εξέλιξή της, αναδύονται η ηλικία και το φύλλο των ασθενών.
Ο άντρας φαίνεται να είναι πιο ευάλωτος από τη γυναίκα, ενώ ο ιός μπορεί και διαταράσσει το αμυντικό μας σύστημα.
Οι Έλληνες επιστήμονες βοηθούν στην έρευνα με επιστημονικό και τεκμηριωμένο τρόπο. Σημαντικά μέτρα η ιχνηλάτηση των επαφών και η εφαρμογή της καραντίνας».
Ο κ. Σαρόγλου επιπλέον επεσήμανε ότι τα κρουαζιερόπλοια και τα γηροκομεία θα πρέπει να αλλάξουν τρόπους υγιεινής και ότι είναι σημαντικό να υπάρξουν δράσεις κάτω από την ομπρέλα της Ενιαίας Υγείας (One Health) ώστε να γίνει καλύτερο το περιβάλλον και η προστασία μας.
Ο Kαθηγητής Παναγιώτης Μπεχράκης αναφέρθηκε στην πνευμονία, την αναπνευστική ανεπάρκεια και το Σύνδρομο Οξείας Αναπνευστικής Δυσχέρειας Ενηλίκων που προκαλείται από τον νέο κορωνοϊό.
«Η πρώτη επαφή του οργανισμού με τον ιό προκαλεί μία ήπια λοίμωξη του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος που εκδηλώνεται με ρινική συμφόρηση και καταρροή όπως περίπου ένα κοινό κρυολόγημα.
Σε πολλούς ασθενείς η νόσος μπορεί να σταματήσει εκεί. Σε άλλες περιπτώσεις όμως, καθώς η νόσος εξελίσσεται, σε 1-2 μέρες, ο ιός εξαπλώνεται αρχικά στην τραχεία και στους βρόγχους δημιουργώντας συμπτώματα βήχα, απόχρεψης, πυρετού, και γενικά φαινόμενα όπως κακουχία, μυαλγίες, πονοκέφαλο, ενοχλήσεις από το πεπτικό σύστημα κ.α.
Στη συνέχεια η λοίμωξη από τον ιό μπορεί να προχωρήσει σε κυψελιδικό επίπεδο, στο βάθος δηλαδή των πνευμόνων οδηγώντας σε πνευμονία και αναπνευστική ανεπάρκεια.
Ο ασθενής σε αυτό το στάδιο μπορεί να αναπτύξει το Σύνδρομο Οξείας Αναπνευστικής Δυσχέρειας Ενηλίκων (Acute Adult Respiratory Distress syndrome-ARDS) για την αντιμετώπιση του οποίου θα χρειαστεί να νοσηλευθεί στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) για χορήγηση υψηλών μειγμάτων οξυγόνου και εφαρμογή μηχανικού αερισμού με αναπνευστήρα.
Ο ιός σε αυτή την φάση έχει προσβάλει όλο τον οργανισμό στο πλαίσιο μίας βαριάς φλεγμονώδους αντίδρασης».
Ο κ. Μπεχράκης εξήρε τη διαδικασία με την οποία αντιμετωπίζεται ο ασθενής στην Ελλάδα, από την πρώτη μέρα που θα διαγνωσθεί με τον ιό έως τη στιγμή που ενδεχομένως θα χρειαστεί εντατική θεραπεία και στη συνέχεια συμπλήρωσε:
«Οταν όμως δεν υπάρχει ένα φάρμακο ή εμβόλιο που να μας προστατεύει, το πρόβλημα θα παραμένει επιθετικό και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί».
Την πρόληψη, ως το μοναδικό θέμα με πρακτική εφαρμογή στην καθημερινότητα του κοινού, προσέγγισε ο κ. Γιάννης Τούντας, Καθηγητής Κοινωνικής & Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ.
Ο κ. Τούντας αναφέρθηκε στους βασικούς τρόπους πρόληψης και ελέγχου της εξάπλωσης του νέου κορωνοϊού SARS–CoV-2:
Την ατομική υγιεινή, την φυσική απομάκρυνση, την ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού με σωστή διατροφή, πολλά υγρά, καλό ύπνο και φυσική άσκηση που προάγουν την ψυχική ευεξία και βεβαίως με το εμβόλιο, όταν αυτό θα είναι διαθέσιμο.
Σχετικά με τη χρήση μάσκας οι κύριοι Τούντας και Μπεχράκης συμφώνησαν ότι είναι σημαντική και επιβεβλημένη η χρήση της, κατά απόλυτη προτεραιότητα, από τους υγειονομικούς και οποιονδήποτε προσφέρει κατ’οίκον φροντίδα σε ύποπτο ή επιβεβαιωμένο κρούσμα νόσου COVID-19, για την προστασία τους από τους νοσούντες.
Απαντώντας σε αντικρουόμενες διεθνείς οδηγίες για τη χρήση μάσκας από το ευρύ κοινό, τονίστηκε ότι υπάρχει σχετική ένδειξη για πρόληψη της διασποράς του ιού από ασυμπτωματικούς ή προσυμπτωματικούς ασθενείς.
Ωστόσο, επισημαίνεται ο κίνδυνος, αυτός που δεν νοσεί να μολυνθεί από τη λάθος χρήση της.
Ο κ. Τούντας αναφέρθηκε επίσης, και στην ανάγκη διενέργειας αξιόπιστων εξετάσεων τόσο για τη διάγνωση της νόσου όσο και για τον έλεγχο της ανοσίας που θα προκύψει.
«Τα νέα κρούσματα συσχετίζονται οπωσδήποτε και με την έκταση της διενέργειας των μοριακών εξετάσεων, οι οποίες ωστόσο έχουν ποσοστό ψευδών αποτελεσμάτων, όπως αν για παράδειγμα γίνουν σε προσυμπτωματικό στάδιο, με αποτέλεσμα αρνητικές επιπτώσεις.
Επομένως είναι σωστή η θέση της πολιτείας να μη γίνονται στο ευρύ κοινό, αλλά σε επιλεγμένους και κρίσιμους πληθυσμούς.
Αναφέρθηκε επίσης, στο τεστ αντισωμάτων, το οποίο όπως τόνισε θα είναι πολύ χρήσιμο για να ελέγξουμε αν υπάρχει ανοσία, εν τούτοις προς το παρόν η αξιοπιστία του είναι μειωμένη.
Επιπλέον δε, η προκύπτουσα ανοσία είναι εν πολλοίς άγνωστη, ο άγνωστος Χ, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, καθώς δεν γνωρίζουμε ούτε τη διάρκειά της, ούτε την πιθανότητα αναμόλυνσης».
Μία εκτίμηση των πολλαπλών επιπτώσεων της πανδημίας και στον κλάδο της οικονομίας και απασχόλησης παρουσίασε ο κ. Ιωάννης Κυριόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας.
«Σύμφωνα με τις προβλέψεις διεθνών οργανισμών, η αλυσίδα παραγωγής πρόκειται να διαρραγεί και τομείς όπως οι μεταφορές, το λιανικό εμπόριο, ο τουρισμός και η εστίαση θα έχουν τα μεγαλύτερα προβλήματα».
Ο κ. Κυριόπουλος τόνισε ότι σε αντίθεση με την αρχική φάση της πανδημίας, όπου η πρόβλεψη για τον παγκόσμιο ρυθμό ανάπτυξης ήταν -1% έως -2%, στην παρούσα φάση εκτιμάται ότι οι απώλειες του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) θα κυμαίνονται ανάμεσα στο 5% και 10%.
Η ανάκαμψη θα είναι ανάλογη του μεγέθους της κρατικής παρέμβασης και θα απαιτηθούν προσπάθειες για την «επιπέδωση» της υφεσιακής καμπύλης της οικονομίας.
Ιδιαίτερης σημασίας ήταν, επίσης, η αναφορά του στην ανάγκη για την προτεραιοποίηση της δημόσιας υγείας ως «ενιαίας» και «παγκόσμιας» και κυρίως έθεσε εντόνως το ζήτημα της υγειονομικής ασφάλειας και της διεθνούς συνεργασίας γι’ αυτό.
Για τον αντίκτυπο της πανδημίας σε παιδιά, εφήβους και την οικογένεια, ιδίως σε περιπτώσεις με προϋπάρχον ψυχολογικό νόσημα, μίλησε ο κ. Γεώργιος Χρούσος, Καθηγητής Παιδιατρικής, Διευθυντής, Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Υγείας Μητέρας, Παιδιού & Ιατρικής Ακριβείας, Επικεφαλής, Έδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», ΕΚΠΑ.
Ο κ. Χρούσος διευκρίνισε ότι «η νόσος COVID-19 προσβάλλει και τα παιδιά και τους εφήβους, αλλά η λοίμωξη είναι συνήθως ασυμπτωματική ή ελαφρά και σχεδόν ποτέ θανατηφόρα.
Αυτό μπορεί να εξηγηθεί είτε από τη διαφορετική γενετική ή επιγενετική ευαισθησία ή αντίσταση στον ιό, είτε από τις σωματικές εφεδρείες που δεν διαθέτουν πολλοί ενήλικες, ιδίως οι πιο ηλικιωμένοι, οι οποίοι έχουν υποστεί τις ζημιές του χρονίου στρες και των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων».
Ο κ. Χρούσος έδωσε ιδιαίτερη σημασία και στο θέμα του στρες των ενηλίκων που μεταφέρεται στα παιδιά, είτε στην περίπτωση που οι γονείς παραμένουν στο σπίτι, είτε στην περίπτωση που απουσιάζουν γιατί το απαιτεί το επάγγελμά τους.
«Για την προστασία των παιδιών και εφήβων, ο έλεγχος του στρες των ενηλίκων είναι πρωταρχικό μέλημα σε μια οικογένεια, ενώ κρίνεται απαραίτητη η ‘λογική’ κοινωνική επικοινωνία εντός και εκτός της οικογένειας, η τήρηση κανονικού ημερησίου προγράμματος ύπνου, γευμάτων και καθημερινής υγιεινής, η σωματική άσκηση, η φυσική απόσταση από νοσούντες ή πιθανόν νοσούντες μέσα ή έξω από το σπίτι, ο λογικός περιορισμός ‘κατανάλωσης’ πληροφορίας, η προσφορά βοήθειας σε τρίτους και η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς αν και όποτε χρειαστεί».
Κοινός άξονας της Συζήτησης μεταξύ των διακεκριμένων ομιλητών υπήρξε η συμφωνία για την πειθαρχία στις συστάσεις φυσικής απόστασης, ως μέτρο ελέγχου του κύματος της πανδημίας και διαχείρισης της εξ’ ίσου δύσκολης φάσης της ενδημίας που θα ακολουθήσει.
Συνεπώς, το κρίσιμο ζήτημα είναι η πολιτεία να κερδίσει τον απαιτούμενο χρόνο, χωρίς μεγάλες απώλειες, έως ότου μέσω της ανάπτυξης ειδικών αντιϊκών φαρμάκων και κυρίως με το κατάλληλο εμβόλιο να επιτευχθεί η ανοσία στον πληθυσμό, χωρίς μείζονες κινδύνους.
