Μετά το Spikevax και το Comirnaty, που αναπτύχθηκαν σε χρόνο ρεκόρ κατά του SARS-CoV-2, η πλατφόρμα εμβολιασμού με αγγελιαφόρο RNA (mRNA) θα μπορούσε να επιταχύνει την έρευνα για εμβόλια που στοχεύουν στην προστασία από μολυσματικές ασθένειες και καρκίνους.
Θεωρείτο ως μια φουτουριστική θεραπεία μέχρι πρόσφατα, ωστόσο αυτή η τεχνολογία τροφοδοτεί νέες ελπίδες για τα επόμενα χρόνια.
Ο διευθυντής έρευνας CNRS στο ινστιτούτο Immunology and New Concepts in Immunotherapy στη Νάντη (Loire-Atlantique) και ιδρυτής της start-up In-Cell-Art, Bruno Pitard συνοψίζουν την αισιοδοξία της επιστημονικής κοινότητας σχετικά με τις δυνατότητες ανάπτυξης πλατφορμών εμβολιασμού mRNA, μετά τις επιτυχίες των Spikevax και Comirnaty κατά του SARS-CoV-2.
Όταν οι επιστήμονες ξεκινήσαν να εργάζονται πριν από 25 χρόνια για τα εμβόλια με αγγελιαφόρο RNA κατά του καρκίνου ή των μολυσματικών ασθενειών, έλεγαν ότι εργάζονται για τα εμβόλια του μέλλοντος.
Σήμερα, το μέλλον έχει γίνει πραγματικότητα. Και τα δύο εμβόλια κατά της Covid-19 θα πρέπει να είναι τα πρώτα από μια μακρά λίστα.
Μια αισιοδοξία που τρέφεται από τους μηχανισμούς δράσης που προκαλεί αυτή η τεχνολογία.
«Ένα παραδοσιακό εμβόλιο είναι ικανοποιημένο να παράγει αντισώματα», λέει ο Bruno Pitard.
Με το mRNA, δημιουργούνται αντισώματα, αλλά όταν ο ιός ωστόσο καταφέρει να μολύνει κύτταρα, ενισχύεται επίσης η παραγωγή Τ λεμφοκυττάρων που θα τα καταστρέψουν.
Αυτή η διπλή επίδραση είναι που εξηγεί την αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα των εμβολίων κατά της Covid-19».
Απλή και γρήγορη παραγωγή
Το άλλο μεγάλο πλεονέκτημα του mRNA είναι η ταχύτητα παραγωγής του.
Οι τεχνολογίες προσδιορισμού αλληλουχίας υψηλής απόδοσης, καθιστούν πλέον δυνατή την εύκολη και γρήγορη αλληλούχιση του γονιδιώματος ενός ιού.
Μόλις προσδιοριστεί το γονίδιο που θέλουμε να υπερεκφραστεί, το μόνο που γίνεται είναι να παραχθεί το DNA που θα χρησιμεύσει ως φορέας για τη σύνθεση mRNA.
Ωστόσο, η παραγωγή του mRNA αποδεικνύεται απλή και γρήγορη, ενώ τα εμβόλια αδρανοποιημένου ιού, ανασυνδυασμένης πρωτεΐνης ή αδενοϊού, περιλαμβάνουν επίπονες, μακροχρόνιες και δαπανηρές βιομηχανικές διαδικασίες.
Και μόλις έχουν προσδιορισθεί δύο από τα τρία συστατικά του τρίπτυχου που χαρακτηρίζει αυτά τα εμβόλια, δηλαδή η μορφή του μορίου RNA και του συστήματος μεταφοράς, αρκεί να βρεθεί το αντιγόνο που θα οδηγήσει στην εξουδετέρωση ενός ιού.
Οι δυνατότητες αυτής της νέας τεχνολογίας προσελκύει μεγάλο ενδιαφέρον.
Πρωτοπορία με τη Moderna και τη BioN-Tech, που ανέπτυξαν το Spikevax και την Comirnaty.
Οι δυο αυτές εταιρείες βιοτεχνολογίας προκαλούν θαυμασμό.
Όλα μπορούν να αντιμετωπιστούν: γρίπη, κυτταρομεγαλοϊός (CMV), λοίμωξη από αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV), Ζίκα, δάγγειος πυρετός, chikungunya, Ebola…
Πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι έχουν τα μέσα για να πετύχουν τις φιλοδοξίες τους, γιατί με το εισόδημα που δημιουργείται από την πώληση των εμβολίων τους κατά της Covid-19, έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς για να ωχριούν όλοι οι βιομήχανοι της γης.
Τα πράγματα θα μπορούσαν επίσης να πάνε αρκετά γρήγορα επειδή η επιστημονική κοινότητα δεν περίμενε την πανδημία Sars-CoV-2 για να εξετάσει τα εμβόλια mRNA.
Οι πρώτες προκλινικές δοκιμές για τη γρίπη ξεκίνησαν το 2014.
Δεν ήταν όμως επιτυχείς, επειδή επικεντρώνονταν σε ένα καθολικό εμβόλιο που θα μπορούσε να λειτουργήσει σε όλες τις μεταλλάξεις του ιού της γρίπης.
Αλλά τώρα που έγινε κατανοητό ότι αυτό το όνειρο για ένα καθολικό εμβόλιο είναι δύσκολο να επιτευχθεί, πιστεύεται από τους ειδικούς ότι μέσα σε τρία έως πέντε χρόνια, θα έχουμε ένα εμβόλιο που θα μπορούσε να προστατεύσει τόσο από τη γρίπη όσο και από την Covid-19.
Κλινικές δοκιμές βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη για τον ιό Ζίκα, τον δάγγειο πυρετό, το chikungunya και τον CMV.
Με έναν ορίζοντα που θα μπορούσε να είναι ουσιαστικά ίδιος με αυτόν της γρίπης.
Αλλά είναι για τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) που οι πλατφόρμες εμβολιασμού mRNA δημιουργούν τις περισσότερες ελπίδες μεταξύ των ιολόγων.
Δύο δοκιμές φάσης 1 μόλις ξεκίνησαν στη Moderna.
Ένα από τα εμβόλια που δοκιμάστηκαν, το mRNA-1574, περιέχει mRNA που κωδικοποιεί ένα τριμερές αντιγόνο.
Εδώ είναι που αυτή η τεχνολογία γίνεται πολύ ενδιαφέρουσα, χάρη στην παραγωγή ενός τριμερούς αντιγόνου που θα διεγείρει έναν κλώνο Β λεμφοκυττάρων, γνωστών για την παραγωγή εξουδετερωτικών αντισωμάτων και θα τονώσει την παραγωγή αυτών των αντισωμάτων.
Ο καρκίνος στη πρώτη γραμμή της έρευνας
Το Messenger RNA φέρνει επίσης ελπίδα στον τομέα του θεραπευτικού εμβολιασμού κατά του καρκίνου.
Όταν εμφανίζεται καρκίνος, συνήθως από την ηλικία των 50 ετών, είναι επειδή το ανοσοποιητικό μας σύστημα εξασθενεί με την ηλικία.
Μόλις εγκατασταθούν, τα κακοήθη καρκινικά κύτταρα, καταφέρνουν να το κατακτήσουν και αντί να τα καταστρέψει, θα τα βοηθήσει να πολλαπλασιαστούν.
Με τον θεραπευτικό εμβολιασμό mRNA, το ανοσοποιητικό σύστημα διεγείρεται στο μέγιστο, ώστε να αναγνωρίζει τα καρκινικά κύτταρα ως κύτταρα προς καταστροφή, στοχεύοντας τα πιο ανοσογόνα αντιγόνα όγκου, προκειμένου να ενισχυθεί ο σχηματισμός φονικών κυττάρων.
Είναι στην ανοσοθεραπεία του καρκίνου που η έρευνα για τα εμβόλια mRNA είχε τη μεγαλύτερη εμπειρία.
Εδώ υπήρξε η μεγαλύτερη απόδειξη της ιδέας, με τα εμβόλια mRNA που αναπτύχθηκαν και δοκιμάστηκαν κλινικά, ακόμη και πριν από την έναρξη της πανδημίας.
Ένα πρώτο εμβόλιο, το Sipuleucel-T, από το εργαστήριο Dendreon, εγκρίθηκε ακόμη και από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 2011, για τον καρκίνο του προστάτη.
Τα πιο ενθαρρυντικά αποτελέσματα μέχρι σήμερα είναι πιθανώς αυτά που έχει καταγράψει η BioNTech με την πλατφόρμα της Fixvac, η οποία περιλαμβάνει τρία υποψήφια εμβόλια σε δοκιμές φάσης 1:
BNT111 κατά του μεταστατικού μελανώματος, BNT113 δοκιμασμένο για καρκίνους της κεφαλής και τραχήλου, θετικό HPV (λοίμωξη από ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων) και BNT114 για τριπλό αρνητικό καρκίνο του μαστού. Αυτά τα υποψήφια εμβόλια που εγχύονται ενδοφλεβίως, έχουν την ιδιαιτερότητα να ενθυλακώνουν σε ένα λιπόσωμα ένα mRNA που κωδικοποιεί τέσσερα γονίδια όγκου.
Εξατομίκευση θεραπειών
Οι θεραπευτικές πλατφόρμες εμβολιασμού mRNA θα πρέπει επιτέλους να ανοίξουν το δρόμο για την εξατομίκευση των θεραπειών.
Τα επόμενα χρόνια, οι επιστήμονες προβλέπουν ότι θα είναι σε θέση να παράγουν εμβόλια με πολύ συγκεκριμένο και γρήγορο τρόπο για εξατομικευμένη θεραπεία των καρκίνων.
Λαμβάνοντας ένα κομμάτι του όγκου για να προσδιοριστεί ο γενετικός του χάρτης, χρησιμοποιώντας αλληλουχία υψηλής απόδοσης, θα είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα ελαττωματικά γονίδια ενός ασθενούς και να σχεδιάσουν ένα εξατομικευμένο εμβόλιο που θα διορθώσει αποτελεσματικά τις δυσλειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος, παράγοντας αντιγόνα ικανά να εξαλείψουν τα ανώμαλα κύτταρα.
Συνοψίζοντας, ο διευθυντής της έρευνας Bruno Pitard είναι αποφασιστικά αισιόδοξος.
«Για τις μονογονιδιακές παθολογίες καρκίνου όπως η λευχαιμία, θα μπορούσαμε να δούμε τα πρώτα εμβόλια να φτάνουν μέσα σε ένα χρόνο, εάν αποδεσμευτούν σημαντικοί οικονομικοί πόροι για την επιτάχυνση της έρευνας», λέει.
Για πιο σύνθετες παθολογίες, υπάρχει ακόμη δουλειά που πρέπει να γίνει για τον μοριακό χαρακτηρισμό των όγκων.
Ξέρω όμως ότι η BioNTech βρίσκεται στη διαδικασία ανάπτυξης μιας πλατφόρμας εμβολίου mRNA που βασίζεται στα ογκογονίδια που συναντώνται πιο συχνά.
Επομένως, τείνω να πιστεύω ότι, σε πέντε έως δέκα χρόνια, θα μπορούσαμε να έχουμε συγκεκριμένες και αποτελεσματικές προτάσεις εμβολίων για την καταπολέμηση όλων των καρκίνων».
