Ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων έχει μια διαταραχή προσωπικότητας που δεν πρόκειται για ασθένειες που έχουν μια συγκεκριμένη αρχή ή ένα συγκεκριμένο τέλος, αλλά για προβλήματα που δεν είναι τόσο σοβαρά και εκφράζονται καθόλη τη διάρκεια ζωής τους.
Οι διαταραχές της προσωπικότητας σπάνια έχουν ανάγκη ενός ειδικού προγράμματος θεραπείας, αλλά όταν συνυπάρχουν με μια ασθένεια χρειάζεται ένας συγκεκριμένος τρόπος θεραπείας, καθώς οι επιπλοκές τους συχνά είναι πολλές (κατάθλιψη, προβλήματα συμπεριφοράς, εθισμοί κλπ.) συνεπώς οι γιατροί πρέπει να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά αυτών των διαταραχών για να επιλέξουν την κατάλληλη θεραπεία.
Κύριες Παθολογικές Προσωπικότητες
Κάθε χαρακτηριστικό μιας προσωπικότητας μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο έντονο σε ένα άτομο (συναισθηματική σταθερότητα, εξωστρέφεια, παρορμητικότητα κ.λπ.), χωρίς, ωστόσο, να μετατραπεί σε παθολογική λειτουργία.
Ορισμένες περιπτώσεις ωστόσο, έχουν πολλά χαρακτηριστικά, τα οποία αποτελούν την αιτία της δημιουργίας δύσκολων και αρνητικών συμπεριφορών για το περιβάλλον, είτε παροδικά ή είτε μόνιμα.
Οι σημερινές ψυχιατρικές ταξινομήσεις αναγνωρίζουν μια δωδεκάδα διαταραχών προσωπικότητας, σε3 μεγάλες οικογένειες: εκκεντρικές προσωπικότητες, παρορμητικές προσωπικότητες και ανήσυχες προσωπικότητες.
1. Εκκεντρικές Προσωπικότητες
3 διαταραχές προσωπικότητας που πλησιάζουν τις ψυχωτικές:
- Παρανοϊκές προσωπικότητες (γενική τάση δυσπιστίας, πράξεις και χειρονομίες προς άλλους σκόπιμα επιβλαβείς, ακαμψία και υπερεκτίμηση εαυτού)
- Σχιζοειδείς προσωπικότητες (απόσπαση από κοινωνικές σχέσεις και έντονη συναισθηματική ψυχρότητα)
- Σχιζοτυπικές προσωπικότητες (εκκεντρική και παράξενη συμπεριφορά, συνοδευόμενη από ασαφές σύστημα σκέψης και δυσκολίες επικοινωνίας)
2. Παρορμητικές Προσωπικότητες
Ετερογενής ομαδοποίηση προσωπικοτήτων που χαρακτηρίζονται από συναισθηματικό έλεγχο και εκφράζονται συχνά με θεαματικές συμπεριφορές:
- Αντικοινωνικές προσωπικότητες (παρορμητικότητα, επιθετικότητα, παραβίαση κανόνων, αστάθεια σε όλους τους τομείς και αδιαλλαξία στην απογοήτευση)
- Μελοδραματικές προσωπικότητες, (δραματοποίηση συναισθημάτωνς και συνεχής συναισθηματική δυσαρέσκεια)
- Περιορισμένες προσωπικότητες, (συνεχής θέσπιση ορίων, διακυμάνσεις στη διάθεση, άγχος και υπερβολικές συναισθηματικές σχέσεις)
3. Αγχωτικές Προσωπικότητες
Χαρακτηρίζονται από μόνιμη ανησυχία η οποία εκφράζεται με διαφορετικές μορφές:
- Φοβικές συμπεριφορές, κοινωνική αναστολή, υψηλή ευαισθησία στην απόρριψη
- Ανάγκη μόνιμης υποστήριξης, εξάρτηση από τον φόβο της εγκατάλειψης
- Ιδεοψυχαναγκασμός με υπερβολική τάση τελειομανίας και συνεχή ανάγκη λεπτομερούς ελέγχου των πραγμάτων
4. Άλλες Παθολογικές Προσωπικότητες
- Ευαίσθητες προσωπικότητες με όρια παράνοιας (δυσπιστία, παρερμηνείες, ευαισθησία)
- Ναρκισσιστικές προσωπικότητες (υπερεκτίμηση του εαυτού, αναζήτηση για θαυμασμό από τους άλλους)
- Ψυχασθενικές προσωπικότητες (ψυχαναγκασμός με κρίσεις ηθικής συνείδησης και αναστολής)
- Προσωπικότητες τύπου Α (υπερβολική αίσθηση ανταγωνισμού, κυρίως σε επαγγελματικό επίπεδο και μόνιμη πάλη ενάντια στον χρόνο)
Διάγνωση και Κλινικές Επιπτώσεις
Η επίτευξη μιας ακριβούς διάγνωσης των διαταραχών προσωπικότητας είναι δύσκολο και χρονοβόρο έργο, το οποίο απαιτεί πολλές διαβουλεύσεις ή τη χρήση ειδικών ερωτηματολογίων.
Ωστόσο, είναι δυνατή μια απλούστερη, σύντομη αξιολόγηση με στόχο τουλάχιστον να εντοπιστούν τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα, αντλώντας τις ακόλουθες πληροφορίες:
- Υποκειμενική εμπειρία διαφορετικών καταστάσεων από τον ίδιο τον ασθενή (φόβοι, επαφή με την πραγματικότητα, διαχείριση συναισθημάτων).
- Παρατήρηση της συμπεριφοράς του: αναστολή, ή αντίθετα εξωστρέφεια, επιθετικότητα, παρορμητικότητα κ.λπ.
- Πληροφορίες που μπορούν να δώσουν οι συγγενείς του για το παρελθόν του.
Επιπτώσεις
Ο εντοπισμός μιας διαταραχής της προσωπικότητας ενός ασθενούς μπορεί να έχει διαφορετικές επιπτώσεις στη σχέση ιατρού-ασθενή συνεπώς είναι χρήσιμο κατά καιρούς να προσαρμόζεται η στάση του ιατρού σε διαφορετικά προφίλ ασθενών, δημιουργώντας εμπιστοσύνη, κρατώντας μια απόσταση και φυσικά αποφεύγοντας τις αντιπαραθέσεις.
Είναι επίσης σημαντικό να διερευνηθούν προσεκτικά ψυχιατρικές διαταραχές που μπορεί να έχουν περάσει απαρατήρητες (κατάθλιψη, αλκοολισμός, διαταραχές άγχους κ.λπ.) για να δωθούν οι κατάλληλες θεραπευτικές οδηγίες.
